ABD, Çin’in Nadir Toprak Elementlerine Hakim Olmasına Nasıl İzin Verdi?

Financial Times yazarı Rana Foroohar, ABD’nin Çin’in nadir toprak elementleri üzerindeki hakimiyetini nasıl kendi eliyle güçlendirdiğini analiz etti.

Habere göre, Çin’in bugün bu alandaki gücü, ABD’nin 1990’lardan itibaren uyguladığı hatalı sanayi ve yatırım politikalarının bir sonucu.

ABD, stratejik sektörü Çin’e bıraktı

1990’ların ortasında General Motors’un alt birimi Magnequench, Çin bağlantılı yatırımcılara satıldı. Şirket, savunma sanayinde kullanılan nadir toprak mıknatısları üretiyordu. Satışa onay veren ABD Yabancı Yatırım Komitesi (CFIUS), fabrikanın Indiana’da kalacağı güvencesiyle birleşmeye izin verdi, ancak kısa süre sonra üretim Çin’e taşındı.

O dönem ABD’li siyasetçiler bu kararı “savunma teknolojimizi ve işlerimizi Çin’e devretmek” olarak nitelendirdi. Buna rağmen, Washington yönetimleri bu gelişmeye karşı hiçbir önlem almadı.

Çin’in stratejisi: Devlet gücü, ucuz üretim, ihracat kontrolü

Çin lideri Deng Xiaoping, 1992’de “nadir toprak elementlerini Çin’in petrolü yapma” hedefini ilan etti.

Bu strateji kapsamında Çin hükümeti ucuz krediler, düşük üretim maliyetleri ve ihracat sınırlamaları yoluyla sektörü tamamen kontrolü altına aldı.

2000’li yıllara gelindiğinde ABD’nin tek nadir toprak madeni olan Mountain Pass çevre düzenlemeleri ve yatırım eksikliği nedeniyle kapandı. 2012’de yeniden açılsa da, ABD artık hammaddelerini rafine edilmek üzere Çin’e göndermek zorundaydı.

Jeopolitik baskı aracı haline geldi

Çin, nadir toprak elementlerini zamanla jeoekonomik bir koz olarak kullanmaya başladı.

2010’da Japonya ile yaşadığı diplomatik kriz sonrası bu ülkeye yapılan sevkiyatları durdurdu.

ABD, AB ve Japonya bu kısıtlamayı Dünya Ticaret Örgütü’ne taşıyıp kazansa da, o dönemde sektörün büyük kısmı zaten Çin’e geçmişti.

ABD şimdi yeniden yapılanma yarışında

ABD Hazine Bakanı Scott Bessent, geçtiğimiz hafta Çin’in mineraller üzerindeki ihracat kontrollerinin “hileli ticaret hamlesi” olduğunu söyledi.

Ancak analize göre, bugün yaşanan sıkışıklığın temelinde ABD’nin stratejik sektörlerini Çin’e kaptırması yatıyor.

Biden yönetimi çipler ve temiz enerji yatırımlarının yanı sıra yerli nadir toprak üreticisi Noveon Magnetics’e fon sağlarken, Trump yönetimi de bu politikayı sürdürerek madencilik ve üretim yatırımlarına yüz milyonlarca dolarlık teşvik sunuyor.

Foroohar analizini şu tespitle bitiriyor:

“Bu tablo aslında sürpriz değil. ABD, stratejik sektörlerdeki kontrolü kaybetti ve şimdi yeniden inşa yarışında. Ancak bu mücadele, uzun süre devam edecek gibi görünüyor.”